Ata Tohuma Neden İhtiyaç Var?

Tohum, biyolojik çeşitliliğin korunmasının anahtarıdır. Biyolojik çeşitliliğin olduğu bir ülkede tüm canlılar kendilerine sağlıklı bir yaşam formu oluştururlar. Teknolojiyle birlikte her bir tohumdan elde edilecek verim de geleceğe umut olur. Modern tarımın sürdürülebilirliğini sağlamak ancak böylesine verimli topraklara sahip bir ülkenin ata tohumlarına sahip çıkmasıyla mümkün olmaktadır.

Teoride basit olarak görünen ata tohuma sahip çıkabilme kabiliyeti, pratikte ne yazık ki bizleri hayal kırıklığına uğratmaktadır. Bu durum, bereketi yokluğa terk etmek olarak da nitelendirilebilir. Stratejik olarak ata tohumlara sahip çıkmak dışında bir ihtimal yokken mevcut varlığı yok oluşa terk etmek akıl karı değildir.

Neden Ata Tohum?

Ata tohum, genetiğiyle oynanmamış veya hibritleştirilmemiş tohum olarak kabul edilmektedir. Basit olarak ekili ata tohumların mahsulü olan sebze ve meyvelerin tohumlarıyla çoğaltım yapılabilir ve bu döngünün sürekliliği sağlanabilir. Ama ata tohumların kaynaklarını tespit etmek, bulunan ata tohumları restore ederek temizlemek ve tohum ihtiyaçlarını planlanmak gerekmektedir. Bunu sağlayabildiğimiz takdirde ata tohumlarımız varlığını korur.

Ata tohum yerel toprakların kompozisyonuna, yerel iklim şartlarına karşı yüksek adaptasyona sahiptir. Bu nedenle ata tohum kaynaklı gıda sisteminin sürdürülebilirliğinin ve gıda güvenliğinin sağlanmasında başvurulabilecek en verimli kaynaklardan biridir. Ata tohumlar iyi bir hammadde kaynağı olmanın yanı sıra yetiştikleri yöreyle yakın bağları nedeniyle birer kültürel mirastır. Coğrafi ve ekolojik izolasyon sayesinde bugüne kadar varlıklarını sürdürmüşlerdir. Fakat tarımsal kirleticiler, yanlış politika uygulamaları ve iklim krizi gibi sorunlarla birlikte giderek daha fazla genetik erozyona uğramaktadırlar.

Dünyada Ata Tohum

Dünya geneline hâkim olan neoliberal ekonomi politikaları, tarım politikalarında da köklü değişiklikler yaratmıştır. İnsanlığın besin ihtiyacını karşılama ve açlığı ortadan kaldırma iddiasıyla küresel şirketler başta düşük ve orta gelirli ülkeler olmak üzere, tarımsal üretimde hâkim hale gelmişlerdir. Birleşme ve satın almalarla birlikte güçlerini arttıran bu çok uluslu şirketler çiftçilerin üretim faaliyetlerini sınırlandırıp çiftçiyi tohum şirketlerine bağımlı hale getirerek tarımı, gıda sisteminin sürdürülebilirliğini ve gıda güvenliğini tehdit altına almaktadır. Ata tohumların verimsiz olduğu gerekçesiyle endüstriyelleştirilen tohumların kullanımı giderek artarken, tarımsal üretimde kullanılan kimyasallar da ekosistemi önemli ölçüde tahrip etmektedir.

Türkiye’de Ata Tohum

Türkiye’de zengin tarım ve gıda kaynakları hala koruma altına alınmış durumda değildir. Ata tohumu koruyabilmek için çiftçilerin, akademisyenlerin, meslek örgütleri ve ilgili bakanlıklar bir araya gelmeli, ortak akılla planlama ve mevzuatlar geliştirmelidir.

Ülkemizdeki tohum üretiminin %93’ü yerli üreticiler tarafından gerçekleştirilmekteyken tohum pazarının %51’inde yerli üreticiler hâkim olabilmektedir. Tarım-gıda egemenliğimiz açısından tarım politikaları besin egemenliğini temel almalıdır. Tarım ticaretinin liberalleşmesine karşı sürdürülebilir yerel tarımın korunması, çiftçilerin ata tohum, toprak ve su kaynaklarına ilişkin hakları korunmalıdır.

Türkiye Ata Tohumlarını Nasıl Geri Kazanabilir?

• Toprak ve Tarım Bakanlığı kurulmalı

• Toprak Yönetim Sistemi kurulmalı, toprak haritalanmalı ve toprak verileri anlık olarak izlenebilir olmalı

• Tarımsal gıda işletmeleri için ulusal plan hazırlanmalı ve standartlar belirlenmeli

• Çiftçilere yaşam boyu eğitim verilmeli

• Ülkemizdeki ata tohum kaynakları tespit edilmeli ve ata tohumlar restore edilmeli

• Belirli periyotlarda Ulusal Ata Tohum ve Tarım Çalıştayı düzenlenmeli

• Ulusal Gıda Akademisi bünyesinde Atatürk Orman Çiftliği’ne Ata Tohum Restorasyon Laboratuvarı kurulmalı

• GıdaPark bünyesinde Ata Tohum Araştırma ve Uygulama Ağı kurulmalı