Gıda Güvenliği Kültürü Neden Önemli?

Güvenilir gıdaya erişim en temel insan haklarından biridir. Bu hakkın korunabilmesi için toplumda bir farkındalık yaratılması ve gıda güvenliği bilincinin oluşturulması gerekmektedir. Dünya Sağlık Örgütü de gıda güvenliği yönetim sistemleri için çeşitli bilimsel araçların geliştirilmesine ve uygulanmasına destek olmaktadır. Gelişen teknolojiyle birlikte tıp ve gıda biliminin imkanları göz önünde alındığında gıda güvenliği bakımından dünyanın her yerinde aynı standart sağlanmış değildir. 21. yüzyılda halen gıda güvenliği sorunları devam etmektedir. Peki bu sorunlar nasıl çözülebilir?

Gıda Güvenliği Bir Kültürdür

Gıda kaynaklı hastalıklar endemik etkiler barındırabilen, tekil ölümlere neden olabildiği gibi pandemi boyutuna da ulaşabilen toplum sağlığı için günlük hayattaki en önemli risk faktörüdür. Bu risklerin önlenebilmesi ve ortadan kaldırılması için küresel boyutta bir gıda güvenliği kültürünün edinilmesi gerekmektedir.

Gıda güvenliği kültürü gıda yönetim sistemlerini kapsayan, davranış ve eğitim temelli bir yaklaşımdır. Gıda güvenliği bir kültür çerçevesinde değerlendirildiğinde, üretim basamağında tüketime kadar yer alan her birim ve kişinin, uygulanması gereken prosedürleri iş bilinci kapsamında davranış ve sonrasında alışkanlığa dönüştürmesi durumudur. Tüm gıda güvenliği sistemlerinin başarısı ve sürdürülebilirliği ancak bir kültür olarak desteklendiğinde mümkün olabilmektedir.

Gıda güvenliği kültürü bir işletme veya kuruluştaki çalışanların gıda güvenliği hakkında ne düşündüğü, rutin olarak neler uyguladıkları ve gösterdikleri gıda güvenliği davranışları olmakla birlikte, farkındalığı artırmak ve çalışanların gıda güvenliğinin herkes için neden gerekli olduğunu anlamalarını sağlamakla ilgilidir.

Gıda Güvenliği Kültürünün Benimsenmesi

Gıda güvenliği kültürünün değerlendirilmesi gıda üretim organizasyonlarında rutin olarak gösterilen ve kolayca ölçülemeyen gıda güvenliği davranışlarına ilişkin tutumları, insani değerleri ve inançları kapsadığı için zordur. Bu karmaşık olgunun değerlendirilmesi ve farklı seviyelerde ölçülebilmesi için farklı yaklaşımlar gereklidir. Gıda güvenliği kültürünü değerlendirmek, sonuçların doğruluk oranını ve geçerliliğini artırabilecek veri toplama için üçgenleme yöntemi yaklaşımlarının geliştirilmesini gerekmektedir. Üçgenleme yönteminin sonuçları, gıda güvenliği kültürünü değiştirmek ya da geliştirmek için etkili müdahale tasarımına ve kültürün daha sistematik ve ayrıntılı bir şekilde değerlendirilmesine izin verebilir.

Gıda güvenliği kültürü değerlendirmesi, üst düzey yöneticilerin ve politika yapıcıların gıda güvenliği kültürünü geliştirmek, gıda kaynaklı hastalıklar ve bundan kaynaklı ölümleri azaltmak için uygun kaynaklara yatırım yapılmasına olanak tanır. Gıda güvenliği kültürü, kamu politikalarına etkin bir şekilde entegre edilerek gıda alanında çalışan kişilere benimsetilmelidir. Gıda güvenliği kültürünün aktif ve korunur şekilde devam edebilmesi için de gıda alanındaki bütün kurum ve işletmelerde en uç birime kadar aynı yönde kültür bilincinin oluşması gerekmektedir.

Etkin bir gıda güvenliği kültürü gıda kaynaklı hastalıkların önüne geçebilecek, bu hastalıklar sağlık sisteminde bir yük yaratmayacak ve izlenebilirlik sayesinde iyileştirme çalışmalarını takip edebilmek kolaylaşacaktır.

Türkiye’de Gıda Güvenliği

Gelişmekte olan ülkelerde bu sistemleri uygulama önceliği gıda güvenliğine bakılmaksızın yurttaşların günlük besin ihtiyacını karşılama şeklindedir. Ne yazık ki bu durum güvenilir gıdaya erişimi değil, her türden gıdaya erişimi öncelik olarak belirlemektedir.

Türkiye’de gıda güvenliği yönetim sistemlerine, düzenlemelere, eğitim ve denetime yapılan yatırımlara rağmen gıda güvenliği sorunları sıklıkla tekrarlanmaktadır. Kâğıt üzerinde eksiksiz kurulduğu gösterilen sistemler uygulamada ne yazık ki ihmal edilerek, gereklilikleri tam olarak sağlamadan uygulanmaktadır. Küçük çaplı olarak görülen ve önemsenmeyen bir gıda güvenliği sorunlarına karşı önleyici adımların atılmaması gibi durumlar orta ve büyük çapta gıda güvenliği krizlerine ortam hazırlamaktadır. Bu da sıklıkla bireysel ya da toplu gıda zehirlenmeleri olarak karşımıza çıkmaktadır.

Ulusal Gıda Güvenliği Kültürü İçin Neler Yapmalıyız?

• TMMOB, TVHB, TTB, ilgili bakanlık temsilcileri, sektör ve sendika temsilcileri ve bilim insanları ortak akılla gıda güvenliği kültürü mevzuatı hazırlamalı ve mevzuat yasalaştırılmalı

• Gıda güvenliği kültürünün ölçümlenebilmesi ve değerlendirilebilmesi için üçgenleme yöntemi geliştirilmeli

• Gıda kaynaklı hastalık verileri Sağlık Bakanlığı tarafından kayda geçirilmeli ve şeffaf bir biçimde yayınlanmalı

• Gıda güvenliği kültürü lisans dersi olarak gıda mühendisliği bölümlerinde verilmeli

• Kusursuza yakın bir gıda denetim sistemi kurulmalı

• Gıda lojistiğinin başladığı araçlardan satış noktalarında muhafaza edildiği alanlara kadar Blockchain İzlenebilirlik Sistemi ile soğuk zincir, depolama koşulları ve üründeki değişimlerde izlenebilirlik sağlanmalı

• Gıda güvenliği ulusal programı yayınlanmalı

• Ülkemizin Güvenilir Gıdaya Erişim Haritası çıkartılmalı