Tarladan Çatala: Kısa Gıda Tedarik Zinciri

Tarım alanlarının yok edilmesi, iklim ve su krizi, plansız kentleşme güvenilir gıdaya erişim konusunda ciddi kaygılar yaratıyor. İnsanları güvenilir gıdaya ulaştırmak için gıda üretimi ile gıda tedarik zincirini yeniden düzenlemek ve sürdürülebilirliğini sağlamak gerekiyor. Peki bunu nasıl yapabiliriz?

Gıda Lojistiğinde Sorun Nerede?

Küreselleşme ve sanayileşmenin gıda sistemleri üzerindeki etkisi global üreticilerin faaliyetlerinin desteklenmesi olarak yansıdı. Yerel üreticilerin faaliyetleri, bilimsel ve maddi olarak desteklenmesi ve markalaşması aynı oranda geride kaldı. Bu süreç çok ortaklı ve aracıların fazla olduğu uzun tedarik zincirlerini yaratırken, büyük ölçekli gıda üreticilerinin ve dağıtıcılarının yükselişine ve tekelleşmenin artmasına neden oldu.

Üretim ve satış alanı arasındaki mesafenin genişlemesi tedarik zincirinin de uzamasına sebep olmaktadır. Gıda lojistiğinde ürün kalitesi tedarik zinciri boyunca fiziksel koşullara bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Bu sebeple gıda dağıtımı barındırdığı riskler, kontrol edilmesi gereken süreçler ve süreçlerin lojistik maliyetine etkisi açısından diğer ürünlerin dağıtımından oldukça farklı olmaktadır. Ayrıca uzun tedarik zincirleri, karbon salınımını arttırması nedeniyle ekosistemde de tahribat yaratmaktadır.

Uzayan tedarik zinciri, zinciri oluşturan halkalar arasındaki bilgi akışında aksamalara, koordinasyon eksikliğine, tarladan çatala olan süreçte bağlantının kopmasına sebep olmaktadır. Bu durumda izlenebilirlik tam olarak sağlanamamakta ve dolayısıyla gıda güvenliği tehlikeye düşmektedir. Zincirdeki koordinasyon eksikliği ve ani planlamaların yapılamaması da arz dengesizlikleri yaratmaktadır. Bu arz dengesizlikleri yurttaşların alım gücünü düşüren ve gıda güvenliğini etkileyen ani fiyat artışlarına yol açmaktadır.

Tedarik Zincirini Planlama

Gıda tedarik zincirinin etkin şekilde kısaltılması ancak planlama politikaları ile mümkündür. Yerel üreticilerle yeniden ve doğrudan bir bağlantı kurulması, kooperatifleşme ve kooperatiflerin desteklenmesi elzem bir durumdur. Gıda tedarik zinciri de buna bağlı olarak koordineli bir şekilde kısa gıda tedarik zincirine geçmelidir. Kısa gıda tedarik zinciri çevre, halk sağlığı eksenli ve sosyal adalet üzerine temellendirilmelidir.

Kısa gıda tedarik zinciri gıda güvenliği şoklarına karşı direnmeli ve şok öncesindeki aynı kararlı duruma geri dönebilmektedir. Ayrıca güvenli olmayan gıdaların geri çağırılmasını ve hızlıca bertaraf edilmesini de sağlamaktadır. Öte yandan tedarik zincirinin kısalması elektrikli yük araçlarının kullanımına olanak sağlamakta ve karbon salınımını azaltmaktadır.

Bütün bunları sağlayabilmek için gıdanın üretim sahası ile satış sahası arasındaki mesafe daraltılmalı, yerel tarımsal alanlar korunmalı, tarımsal arazi vasfı kazanabilecek araziler kazanılmalıdır. Blockchain ve nesnelerin iletişimi ile de kısa gıda tedarik zincirinin verimliliği ve şeffaflığı en üst düzeye çıkartılmalıdır.

Kısa Gıda Tedarik Zinciri Nasıl Kurulabilir?

• Gıda lojistiğinde özel araçlar ve aracılar devreden çıkarılmalı, lojistik TCDD tarafından sağlanmalı. Şehirlerimize en hızlı şekilde ulaşacak biçimde demiryolu ağı örülmeli. Havalimanları, limanlar ve meyve-sebze halleri, üretici-tedarikçi ve tüketici birbirine en kısa rotadan bağlanmalı

• Gıda lojistiğinde çalışan personellere ve lojistiğin sağlandığı firma çalışanlarına periyodik olarak gıda güvenliği eğitimleri verilmeli

• Gıda lojistiğinin başladığı araçlardan satış noktalarında muhafaza edildiği alanlara kadar Blockchain İzlenebilirlik Sistemi ile soğuk zincir, depolama koşulları ve üründeki değişimlerde izlenebilirlik sağlanmalı

• Elektrikli yük araçlarının kullanımı teşvik edilmeli

• Gıda üretim sahaları, gıda depo sahaları belirlenmeli

• Meyve-sebze hallerinden satış noktalarına dağıtım yerel yönetimler vasıtasıyla ATP Konvansiyonu’na uygun araçlar ve gerekli eğitimi almış personeller tarafından sağlanmalı